برچسب پذیرایی ساده

پذیرایی ساده جدیدترین فیلم مانی حقیقی است که از همان ابتدا، اتفاق‌های خاصی را به‌دنبال داشت. زمانی‌که فیلم در حال ساخت بود این موضوع که امیررضا کوهستانی به‌عنوان نویسنده به کمک مانی حقیقی آمده توجه خیلی‌ها را به این فیلم جذب کرد. بعد از اتمام فیلم و نمایش آغازینش در جشنواره فجر که موردتوجه منتقدین قرار گرفت هم خیلی‌ها منتظر اکران سراسری آن بودند اما در سال عجیبی که برای سینمای ایران رقم خورد این فیلم نه فقط به سینماهای کشور راه نیافت بلکه به‌جای آن، سر از لیست شش فیلم تحریمی حوزه هنری درآورد. بعد از آن‌هم انتقادهای بی‌پرده و صریح و البته کمی جذاب مانی حقیقی از مسئولان سینمایی کشور همه را به دیدن این فیلم مشتاق‌تر کرد. سرانجام پذیرایی ساده به‌شکل محدود اکران شد و دو سال بعد از ساخت در سال 1392 وارد شبکه نمایش خانگی شد. واکنش‌ها به فیلم خیلی متفاوت بود، بعضی‌ها آن‌را یک فیلم خوب و متفاوت از دیگر فیلم‌های سینمای ایران خواندند عده‌ای هم فیلم را بی‌سر و ته، شلخته و حتی توهین به مخاطب و مردم خواندند.

حقیقت این است که این فیلم با تمام فیلم‌هایی که در چند سال اخیر دیده‌ایم فرق دارد، وقتی مانی حقیقی به‌عنوان نویسنده امیررضا کوهستانی را در کنار خود دارد پس باید بدانیم که این فیلم از نظر فیلمنامه باید خاص باشد. امیررضا کوهستانی که یکی از حرفه‌ای‌ترین نمایشنامه‌نویسان ایران است و تخصص منحصر بفردی در پیش بردن اجراها با دیالوگ‌های هوشمندانه دارد حتی آوانگارد بودن کارهای خود را هم همراه خود به فیلم آورده. در تعریف شیوه‌های ادبی مثل داستان‌کوتاه و بلند یا رمان آمده که قسمتی (از نظر زمانی) از زندگی یک یا چند شخصیت، یا بهتر بگویم یک ماجرا. در مورد فیلم هم این بازه زمانی کاملاً صدق می‌کند، اما حالا مانی حقیقی با کمک امیررضا کوهستانی آمده این ساختار را به‌هم ریخته و بهتر است قبل از این موضوع داستان فیلم را مرور کنیم: کاوه (مانی حقیقی) و لیلا (ترانه علیدوستی) با یک لکسوس مدل بالا در یک کوهستان سرد می‌چرخند و بین مردم آن منطقه پول پخش یا بهتر بگوییم خیرات می‌کنند. بی‌راه نیست اگر بگوییم دقیقاً این کل داستان فیلم است! اما خب همین داستان کوچک می‌تواند خیلی جذاب باشد. خیلی از ما به این موضوع فکر کرده‌ایم که اگر پول زیادی به دستمان برسد با آن چکار می‌کنیم اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌ایم که اگر یک نفر با هزار جور حقه و ترفند، کیسه‌ای پلاستیکی حاوی چند میلیون تومان پول نقد بهمان داد چه واکنشی نشان می‌دهیم؟ آیا حاضریم قسم بخوریم که آن‌را به برادرمان نمی‌دهیم؟ یا حاضریم در ازای چند کیسه پول فرزند مرده‌مان را دفن نکنیم؟ مانی حقیقی فیلمی ساخته بر اساس همین کنش و واکنش پول دادن و پول گرفتن. اما بازه‌ی زمانی فیلم را کوتاه‌تر از حد معمول کرده. شاید دلیل اینکه فیلم به مذاق بعضی‌ها خوش آمده و به مذاق بعضی‌ها هم نه این است که ما متوجه نمی‌شویم این پول‌ها از کجاآمده‌اند، این شخصیت‌ها از کجا آمده‌اند، وسط کوهستان این چه خیراتی است که انجام می‌دهند، چه نسبتی با هم دارند و از همه مهمتر اینکه عاقبتشان چیست؟ اگر قرار بوده داستان کلاسیک این فیلم بین نقطه‌ی 0 تا 10 باشد، حقیقی و کوهستانی آن‌را بین 3 و 7 قرار داده‌اند و قسمت‌های اول و آخر آن را به اصطلاح زده‌اند. این کار باعث شده فیلم مدرن‌تر از حد معمول باشد، نسبیت در برداشت‌ها از اتفاقات فیلم بیشتر شود و عملاً هیچ قطعیتی وجود نداشته باشد. با دید کلاسیک اگر به پذیرایی ساده نگاه کنیم حرمت‌شکنی به قوانین فیلمسازی و ردشدن از خط قرمزها را می‌بینیم، اما اگر دید مدرنی مثل خود فیلم به آن داشته باشیم بیشتر می‌توانیم متوجه زیبایی‌های پذیرایی ساده شویم. مثلاً اگر نسبت کاوه و لیلا در فیلم به‌شکل قطعی گفته می‌شد یا دلیل این پول خیرات کردنشان مشخص می‌شد تعلیق فیلم کمرنگ‌تر می‌شد.

از لحاظ فیلمنامه، حقیقی توانسته به کمک امیررضا کوهستانی موقعیت‌های خنده‌دار، هیجانی، خشن و حتی ناراحت‌کننده و تحقیرآمیز را با یک پس‌زمینه‌ی ساده به‌وجود بیاورد، درست مثل یک صحنه‌ی تئاتر. از همان ابتدای فیلم که لیلا و کاوه با هم دعوا می‌کنند و وسط دعوا پول‌ها را به مأمور قالب می‌کنند قدرت دیالوگ‌ها مشخص می‌شود. بعد هم که می‌بینیم سر کار رفته‌ایم و این‌ها همه نمایش بوده تا بتوانند از شر کیسه‌های پول راحت شوند. یا آن قسمتی که کارگر ساختمان برای اینکه پول‌ها را پس ندهد دروغ می‌گوید، وقتی لیلا داخل چادرش می‌رود و همه‌جا را می‌گردد معلوم نمی‌شود دیالوگ «حیف دختر به این خوشگلی نیست اونجا قایمش کردی» دروغ بود یا واقعیت. می‌شود از نگاه متعجب کارگر ساختمان برداشت کرد که از دروغ لیلا تعجب کرده اما چون نمی‌خواهد دروغ خودش مشخص شود حرفی نمی‌زند. کارگر هم متوجه می‌شود که دست افتاده. به این ترتیب 200 کیسه پول، با نیت خیرخواهانه‌ای که در دورترین نقطه‌ی این ماجرا قرار دارد بین مردم عادی پخش می‌شوند. هرکدام واکنش‌های متفاوتی دارند؛ سربازی در ایست بازرسی، پیرمردی تنها و کوه‌نشین، صاحب یک قهوه‌خانه سرراهی، یک جوان خلافکار، دو بچه روستایی، یک قاچاقچی که با قاطرش مشروب حمل می‌کند، یک نگهبان، دو جوان راننده کامیون و نهایتاً مرد معلمی که مشغول حفر قبر در زمین یخ‌زده برای دفن فرزند یک‌روزه‌ی مرده‌اش می‌باشد. از ابتدا تا انتهای فیلم این بخشیدن پول باعث شده تا کاوه و لیلا نگاهی از بالا به مردم آن منطقه و زندگی‌شان داشته باشند و بتوانند هر طور که دلشان می‌خواهد تحقیرشان کنند، روی‌شان آزمایش‌های روانشناسی انجام بدهند و به جواب هر سوالی که در مورد ذات انسان دارند برسند.

پائلو کوئیلو رمانی دارد به‌نام «شیطان و دوشیزه پریم» که در آن شیطان در قالب یک پیرمرد وارد دهکده‌ی بی‌رونقی می‌شود که همه جوان‌هایش، به‌جز یکی که امکانش را نداشته، آن‌را ترک کرده‌اند. او با خودش چند شمش بزرگ طلا آورده که حاضر است آن‌را به مردم دهکده بدهد اما به‌شرطی‌که یک نفر از مردم دهکده را، که برای شیطان تفاوتی ندارد چه کسی، بکشند. پذیرایی ساده هم یک چنین شرایطی دارد. حقیقی همراه با این کیسه‌های پول قدرت تحقیر کردن روستاییان را به لیلا و کاوه بخشیده. البته لیلا نسبت به کاوه آرام‌تر و مردم‌دار‌تر است و بیشتر وقت‌ها مثل ترمزی برای خط قرمز رد کردن‌های کاوه است. جالب اینجاست که به‌جز آن دختر بچه‌ی مرده، لیلا تنها زنی است که در این فیلم وجود دارد. یک نکته‌ی جالب دیگر اینکه در فیلم فقط به حیوان‌ها شلیک می‌شود. مردی‌که می‌گوید چون زمینش موشک خورده و محصول نمی‌دهد قاچاق می‌کند می‌خواهد قاطرش را بکشد چون دستش شکسته. اما لیلا می‌گوید قاطر حامله است و آن را از مرد می‌خرد. لیلا به‌دست قاطر دستمال می‌بندد و وقتی برمی‌گردد که او را بکشد می‌بیند که قاطر رفته. خوشحالی را می‌توان از چهره لیلا فهمید. تنها کاری که شما باید بکنید این است که از اول تا آخر این تحقیر شدن‌‌ها و تحقیر کردن‌ها را تماشا کنید، بعضی‌هایشان خنده‌دار و بامزه‌اند، بعضی‌هایشان هم تلخ و توهین‌آمیز. نقطه‌ی اوج این اتفاقات عجیب و غریب وقتی است که کاوه می‌خواهد به بهانه‌ی بخشیدن پول به یک مرد معلم جسد دختر بچه‌ی مرده‌ی یک‌روزه‌اش را بخرد! کاوه کار را تا جایی پیش می‌برد که همه‌ی خط قرمزها را رد می‌کند، صحبت از خریدن کیلویی گوشت او می‌کند. پول می‌دهد تا پدر، فرزندش را چال نکند و بگذارد گرگ‌ها هم چیزی گیرشان بیاید. دیالوگ‌ها و این صحنه آنقدر دلخراش‌اند که نظیرشان را در سینمای ایران شاید ندیده یا خیلی کم دیده باشیم. اما درست بعد از اینکه مرد از کلنگ زدن به زمین سرد دلسرد می‌شود و پول‌ها را برمی‌دارد و می‌رود تا بقیه‌ی خانواده‌اش را نجات بدهد، کاوه، این شخصیت عجیب و غریب و بدمنِ شیطان‌صفتِ کودک‌سرشتِ فیلم صورت دختر بچه را نگاه می‌کند و با اینکه لیلا رفته و کلی دردسر در راه است، اما او خیلی آرام، توی قبرستان کنار دختر بچه دراز می‌کشد و می‌خوابد. بعد هم در فاصله‌ی چند سکانس با اینکه یک دستش گچ گرفته شده، با آن دست دیگرش به زمین سرد کلنگ می‌زند تا بتواند کودکی را که با هزار استدلال خریده چال کند تا طعمه گرگ‌ها نشود. صحنه‌ی دلخراشی که واقعاً قلب آدم را به‌درد می‌آورد. شیطان فیلم، کاوه‌ی تحقیرکننده حالا انگار خودش هم یک موقعیت عجیب را پشت سرگذاشته و چیزی شبیه به گناه همیشه به گردنش است. درست مثل کاری‌که او با همه‌ی روستایی‌ها انجام داد. نقطه‌ی موازی با کاوه لیلا است. زنی‌که اول فیلم زودتر از کاوه عصبانی می‌شود و کنترل خودش را زودتر از دست می‌دهد، اما هرچه رو به پایان می‌رویم او شخصیت منطقی‌تر فیلم می‌شود. شاید بتوان از این قهرمان و ضدقهرمان بودن‌های کاوه یاد نظریه «ناهماهنگی شناختی» افتاد. این نظریه بر این باور است که علاقه شخص به کاهش ناهماهنگی، متکی به اهمیت عوامل بوجودآورنده آن است و میزان نفوذی که به اعتقاد خودش بر آن عوامل دارد و نیز پاداش‌هایی که در ناهماهنگی دخیل هستند که به‌طور خلاصه یعنی یک‌نفر کاری را تبلیغ کند و رواج بدهد اما خودش آن‌را انجام ندهد. درست مثل کاری‌که کاوه داخل قبرستان انجام داد. به‌علاوه نسل‌بندی هم در واکنش‌ها مشهود است. پیرمرد کوهستان‌نشین پول‌ها را به هیچ‌وجه قبول نمی‌کند و کاوه مجبور می‌شود به او دروغ‌ها بگوید و به بهانه‌ی امانت پول‌ها را به او بدهد، صابر ابر به‌عنوان یک جوان نه تنها پول را قبول می‌کند بلکه با همکاری با یک‌سری موتور سوار خلافکار بقیه پول‌ها را می‌دزدد؛ یا آن کارگر که آن‌همه دروغ گفت تا کیسه پول را پس ندهد. کودک‌های فیلم هم خیلی راحت کیسه‌ها را می‌گیرند و با هر سختی که در حمل کردنشان دارند آن‌‌ها را می‌برند. این نشان‌دهنده‌ی این است که مشابه واقعیت، نسل به نسل عقاید مردم کمرنگ‌تر شده و تأثیر پول در زندگیشان بیشتر. هوشنگ گلمکانی پذیرایی ساده را مصداق بارز یک فیلم دینی خطاب کرد. نظری که اگر منطقی در مورد آن فکر کنیم می‌بینیم که درست است. حوزه هنری به‌خاطر موضوع داستان، که ذهن‌هایی با تخیل قوی آن‌را حتی به نقد پرداخت یارانه‌ها محکوم کردند و به‌خاطر بعضی دیالوگ‌هایی که در سینمای ما معمول نیستند فیلم را تحریم کرد اما در واقع پشت همه‌ی این اتفاقات یک فکر است که مانند همان آیه‌ای از قرآن که در اول فیلم نشان داده می‌شود بیننده را به فکر فرو می‌برد. سالیان درازی است که مسئولان سطحی‌بین ما به‌جای اینکه فیلم‌هایی با لایه‌های باطنی دینی را اکران کنند برعکس عمل می‌کنند و برای فیلم‌هایی مثل پذیرایی ساده یا نمونه‌ی بزرگتر آن، مارمولک مشکل درست می‌کنند.

حقیقی در مقام کارگردان و نویسنده خیلی بهتر از بازیگری عمل کرده. هرچند در بازیگری هم همه‌ی تلاشش را کرده اما خب وقتی ترانه علیدوستی با آن بازی حرفه‌ای و بی‌نقصش کنار حقیقی باشد طبیعی است که بازی او کمتر به‌چشم بیاید. علیدوستی با آن صورت مهربانی که دارد شاید مناسب‌‌ترین گزینه برای این نقش بوده و انصافاً هم کارش را خوب انجام داده. اوج بازی‌اش وقتی است که تنها، داخل ماشین گیر صابر ابر افتاده و باید هم اجازه بدهد پول‌ها را ازش بدزدند و هم ماشین را به صابر ابر بدهد.

از این‌ها که بگذریم باید به مانی حقیقی تبریک گفت، اول به‌خاطر اینکه یکی از بهترین فیلم‌های چندین سال اخیر را ساخته و آبروی سینمای مستقل را باز خریده، بعد هم به خاطر اینکه ریسک خیلی بزرگی را انجام داده و فیلم از هر نظر متفاوتی ساخته. شاید بد نباشد به این هم فکر کنیم که مانی حقیقی، صابر ابر، ترانه علیدوستی و تدوینگر فیلم هایده صفی‌یاری، همه باهم در فیلم درباره الی ساخته‌ی اصغر فرهادی همکاری داشتند. حالا آن تیم در سرتاسر دنیا پخش شده و موفقیت‌های زیادی با فیلم‌های مختلفی کسب می‌کنند. برای مثال همین پذیرایی ساده برنده جایزه ویژه منتقدان آسیا (نپتک) از جشنواره برلین شد. علاوه بر آن بهترین فیلم بخش روح آزاد از جشنواره فیلم ورشو لهستان و برنده جایزه بهترین بازیگر مرد و زن از جشنواره سینه‌فان دهلی نو شد و علاوه بر این‌ها حتی در جشنواره سینما و مذهب ترنتو ایتالیا برنده جایزه ویژه «همسایه‌ات را دوست بدار» شد. این‌ها همه ثابت می‌کند که فیلم بیشتر از آنکه ما فکر می‌کنیم جهانی است. ما در این شرایط زندگی می‌کنیم و می‌دانیم که در حال حاضر در ایران جنگ و بمباران نیست. اما بیننده‌‌ی خارجی یا حتی داخلی باهوش می‌تواند بفهمد که حقیقی علاوه بر یک فیلم عجیب و تازه سعی در ساختن یک جغرافیای تازه هم داشته. به شخصیت‌های فرعی فیلم دقت کنید. این فیلم در کوهستان‌های کردستان ایران فیلم‌برداری شده اما به‌جز مرد صاحب قهوه‌خانه که شلوار کردی پوشیده بود آیا دیدید کس دیگری کردی حرف بزند؟ جواب مطلقاً منفی است. به جای این ما دو کودک روستایی داریم که می‌توانند مال هر جایی باشند، جوان حقه‌بازی با بازی صابر ابر داریم که زرنگ‌بازی‌هایش به نقاط دیگری از ایران می‌خورد، مرد فرزند مرده‌ای داریم که می‌تواند مثل مردان ایتالیایی و فیلم باریای تورناتوره به‌نظر بیاید، پیرمرد تنهانشین که در همه‌جای دنیا نمونه‌اش یافت می‌شود و نگهبان/کارگری که حتی ظاهرش هم شبیه هندی‌ها است. شک دارم حقیقی این کار را بدون منظور انجام داده باشد، آن‌هم وقتی مدام در فیلم صدای هلیکوپتر می‌آید و لیلا و کاوه به مین و بمباران و قحطی و فرار مردم اشاره می‌کنند. به‌علاوه آن قاطر و دست شکسته‌اش آدم را یاد کاوه می‌اندازد، و حامله بودنش که معلوم نیست درست بود یا غلط، درست مثل معنی آن بالا آوردن لیلا است که معلوم نیست حامله است یا نه. بعد از این بالا آوردن، لیلا روی یک تخته سنگ می‌ایستد و از آن بالا به دره‌ای که زیر پایش است نگاه می‌کند. نمایی مثل نمای شروع و پایان فیلم «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» به کارگردانی بهمن قبادی که اتفاقاً در همین کوهستان‌ها ساخته شده و موضوعش حاملگی یک دختر نوجوان است. البته حتی رابطه‌ی بین لیلا و کاوه هم در فیلم به‌طور قطعی معلوم نیست. کاوه یک‌بار می‌گوید که لیلا خواهرش است و بچه‌ی یک‌روزه‌اش را توی استخر خانه‌‌ی او خفه کرده بعد هم با میله دست او را شکسته. بعد که لیلا می‌گوید کاوه شوهرش است صابر ابر شرط می‌بندد که شوهرش نیست و لیلا هم می‌گوید فرض کن که نیست. آخرهای فیلم هم صابر ابر داخل ماشین از لیلا می‌پرسد دوست پسرت کجاست؟ و لیلا هم فقط جواب می‌دهد که هست؛ هیچ‌چیزی مبنی بر‌ رد کردن حرف او نمی‌گوید.

تیتراژ فیلم و موسیقی آن حس کل فیلم و اتفاقات بامزه‌ی آن‌را منتقل می‌کند، درست بعد از گول زدن موفق یک سرباز و اهدای چند کیسه پول به او این موسیقی به ما می‌گوید که چقدر لیلا و کاوه باهوش‌اند. کل فیلم که که پایان می‌رسد اگر خیلی احساساتی برخورد نکنید متوجه خواهید شد که لیلا و کاوه برای اینکه مردم عادی یکهو یک کیسه‌ی پول را از دو غریبه تحویل نمی‌گیرند مجبورند برایشان فیلم بازی کنند. این مسئله را اگر تعمیم بدهیم متوجه می‌شویم که مانی حقیقی هم برای اینکه فیلمش را به مخاطب بدهد مجبور بوده این همه نمایش اجرا کند و همه‌ی این فیلم یک نمایش بوده تا یک مفهوم به ما برساند. مفهومی که هرکس در برداشت آن آزاد است. درست مثل برداشتی که هرکس می‌تواند از عوض شدن مدل فیلمبرداری آخر فیلم و شلیک 5 باره‌ی لیلا به آن قاطر مفلوک یا بالا آوردن لیلا در میانه‌های فیلم داشته باشد. قاطری که شاید حامله بود توسط لیلایی که شاید حامله بود با 5 تیر کشته شد. کاوه‌ای هم که مثل قاطر دستش شکسته بود فقط تماشا می‌کرد و سیگار می‌کشید. سکانس پایانی اما خیلی زیباست، لیلا مانده با چشم‌هایی خیس، و هفت تیری که فقط دو تیر داخل آن باقی مانده.

تحلیل فلسفی پذیرایی ساده مانی حقیقی / دو برداشت متضاد از پیام فیلم

پذیرایی ساده به کارگردانی مانی حقیقی، در واقع در پی جدی گرفتن سوال جالب "اگر یکدفعه کلی پول گیرت بیاد، چیکار می کنی؟" ساخته شده است. منتها نه از این جهت که با این پول چکار می کنی، بلکه در واقع "هنگام تعارف این پول، چه عکس العملی نشان می دهی؟". داستان در مورد یک زوج است با نسبتی نامشخص و از جایی نامشخص که با دلیلی نامشخص، 200 کیسه اسکناس هزار تومانی را در منطقه ای کوهستانی می خواهند به افراد مستحق بدهند.

البته نه با نیتی خیرخواهانه، بلکه احیاناً از سر جنون و دیوانه وار و البته دیوانگی ای متفکرانه از جنس دیوانگی شخصیت های منفی بتمن نظیر جوکر. البته آنها برای خود قواعدی هم دارند یا بنا بوده داشته باشند که به چه کسی پول ها را بدهند و به هر کس چقدر بدهند؛ اما این قواعد، تقریباً در هیچ موردی عملی نمی شود. در واقع گویا این افراد، روانپزشکانی هستند که مأمور اند یک آزمایش روانشناختی را از مردمی روستایی و ساده بعمل آورند و آن اینکه ببینند آنها در مواجهه با یک پول هنگفت بادآورده، چه عکس العملی نشان می دهند. گفتنی است نام هیچ یک از شخصیت ها در فیلم گفته نمی شود.

پذیرایی ساده

تهیه کننده، نویسنده و کارگردان:
مانی حقیقی

بازیگران:

ترانه علیدوستی، مانی حقیقی، سعیدچنگیزیان، اسماعیل خلج، صابر ابر، محمد عاقبتی، دانیال فتحی، هیمن دهقانی، نقی سیف جمالی، نادر فلاح، وحید آقاپور، محمدرضا نجفی، قربان نجفی، مهدی توکلی زانیانی

خلاصه داستان فیلم:

در جاده ای کوهستانی در فضایی زمستانی در سرزمینی جنگ زده زن و مردی بین رهگذران پول پخش می کنند ...

بهترین فیلم جشنواره سی ام. در برهوتی که فیلم های متوسط رو به ضعیف سالن های نمایش را غرق کرده بودند، «پذیرایی ساده» یک تنه جور فستیوالی بی رمق و خسته را کشید. فیلمی که از نظر حسی بی شباهت به آثار بونوئل نیست و از لحاظ ساختار به سینمای پولانسکی پهلو می زند.

«پذیرایی ساده» شرح یک موقعیت ساده است که در ابتدا با لحنی شوخ و شنگ و نزدیک به ابسورد آغاز می کند اما در ادامه هرچه پیش می رود به فیلمی متشنج و مرعوب کننده تبدیل می شود که در انتهایی بیرحمانه، با مرگی تکان دهنده به پایان می رسد. کار مانی حقیقی در «پذیرایی ساده» چه در کارگردانی و چه در بازیگری تحسین برانگیز است. او به خوبی موفق می شود روند صعودی فیلمش از آرامش و سکون به تشنج و تلاطم را برقرار کند و رفته رفته تهور و التهابی بیافریند که به واقع توانایی میخکوب کردن هر بیننده ای را داراست. در این میان، «پذیرایی ساده» با صراحت تمام، معرف شخصیت هایی است که می توان نمودهای عینی و بارزی از آنها را در کلیت جامعه دید. اشاره کنایه آمیز حقیقی به مقوله هایی چون نذر و حاجت و نیز اعتنای درستی که وی نسبت به آسیب پذیری، حقارت و خود فروختگی طبع بشر (که قابل تعمیم به هر نژاد و قوم و فرهنگ است) در برابر انگیزه و قدرتی به نام سرمایه می نماید، در کنار نمایش موازی ذات خود ویرانگر قدرت، از «پذیرایی ساده» فیلم محکم و قابل بحثی می سازد که می توان آنرا از نظرگاه های مختلف تحلیل نمود.

در «پذیرایی ساده» ابزار قدرت در پروسه ای سه مرحله ای جلوه های خود را نشان می دهد. نخست ترحم که هم می توان آنرا به لطف تعبیر کرد و هم معنایی متکبرانه و جاه طلبانه برایش در نظر گرفت. بخشیدن سهمی پول نقد که بی روتوش در فیلم مطرح می شود در ابتدای داستان معنایی ترحم برانگیز دارد، و به مثابه بخشش (صدقه، کمک و یا هر لغت مترادف دیگری) از فردیتی صاحب پول به فردیت دیگری فاقد پول است. این اتفاق که با هوشمندی فیلمساز دلیل چندان واضحی نمی یابد رفته رفته به نوعی از میل سلطه جویانه تبدیل می شود و خود را به صورت معامله ای نشان می دهد که پیش شرطش قبول هر چیزی ولو واهی و غلط است که خریدار طلب می کند (نظیر آن سکانس پرسش و پاسخ ریاضی مانی حقیقی با کودکان و یا تاکید بر باردار بودن آن قاطر). اما کار به همین جا ختم نمی شود و این پیش شرط در روند تدریجی و منطقی فیلم چنان اوج می گیرد که از نظر معنایی در مقام ترادف با گونه ای از تجاوز حریم شخصی فرد قرار می گیرد، تجاوز به حریم احساس، خانواده و مسئولیت. اتفاقی که گواه اش را می توان در دو سکانس طلایی دیگر فیلم جستجو کرد. یکی بحث حقیقی با آن دو راننده کامیون و دیگری مجادله او با مردی که برای نوزاد تازه درگذشته اش گور می کند. حال در این پروسه سه گانه هر آنچه که حقیقی آنرا بازتاب می دهد خودباختگی و تباهی است، هم برای دو شخصیت اصلی و هم برای تک تک آدم هایی که در ظاهر ادعایی دیگر دارند. و نمایش موازی و هم آهنگ این دو مقوله بی آنکه یکی از دیگری پیشی بگیرد، در کنار عمق معنایی حاضر در پس فیلم، «پذیرایی ساده» را به بهترین دست آورد امسال سینمای ایران و شاید تنها فیلمی بدل می کند که می توان آنرا به بحث و تفسیر گذاشت.

رها ماهرو

رها ماهرو

نقد و بررسی فیلم پذیرایی ساده

تحلیل فلسفی پذیرایی ساده مانی حقیقی / دو برداشت متضاد از پیام فیلم

رها ماهرو

روزانه‌ها

پیوندها

برگه‌ها

جدیدترین یادداشت‌ها

بایگانی

جستجو

نقد و بررسی فیلم پذیرایی ساده

تحلیل فلسفی پذیرایی ساده مانی حقیقی / دو برداشت متضاد از پیام فیلم