نقد فیلم حکم ساخته مسعود کیمیایی

فیلم سینمایی حکم

شبکه یک

حکم
فیلم محصول سال 2005
حُکم فیلمی ایرانی محصول ۱۳۸۳ به کارگردانی مسعود کیمیایی است.
تاریخ اکران اولیه: ۲۰۰۵ م.
کارگردان: مسعود کیمیایی
آهنگ‌ساز: کاوه ناصحی
فیلم‌نامه: مسعود کیمیایی
فیلم‌بردار: علی‌رضا زرین‌دست
بازیگران
عزت‌الله انتظامی
عزت‌الله انتظامی
لیلا حاتمی (فروزنده)
لیلا حاتمی
فروزنده
خسرو شکیبایی (حد میثاق)
خسرو شکیبایی
حد میثاق

• "ساحل بکرانی" همچنان پرطرفدار از دریچه وبلاگ رها ماهرو
• نظر یکی از خوانندگان وبلاگ رها ماهرو درباره سریال شمعدونی

حکم (فیلم)
کارگردان     مسعود کیمیایی
تهیه‌کننده     مسعود کیمیایی
نویسنده     مسعود کیمیایی
بازیگران     عزت الله انتظامی
لیلا حاتمی
بهرام رادان
خسرو شکیبایی
پولاد کیمیایی
مریلا زارعی
لادن طباطبایی
سعید پیردوست
جلال پیشوائیان
فرزانه ارسطو
موسیقی     کاوه ناصحی
فیلم‌برداری     علیرضا زرین‌دست
تدوین     جعفر پناهی
توزیع‌کننده     کارگاه آزاد فیلم
کشور     ایران
زبان     فارسی

حُکم فیلمی ایرانی محصول ۱۳۸۳ به کارگردانی مسعود کیمیایی است.

نقش‌ها

 عزت الله انتظامی در نقش رضا معروفی
 خسرو شکیبایی در نقش حد میثاق
 لیلا حاتمی در نقش فروزنده
 بهرام رادان در نقش سهند
 پولاد کیمیایی در نقش محسن
 بهرام فتاحی در نقش جلال
 جلال پیشوائیان در نقش حبیب

سایر عوامل فیلم

 سرمایه‌گذار: غلامرضا شریفی
 طراح صحنه و لباس:کیوان مقدم
 طراح چهره پردازی:عاطفه رضوی
 صدا:اسحاق خانزادی
 عکاس:بابک برزویه
 تدوین:جعفر پناهی

تاریخ‌ها

 تاریخ آغاز فیلمبرداری: ۱۵ آبان ۱۳۸۳ - نوشهر
 تاریخ اکران: ۹ آذر ۱۳۸۴

خلاصه داستان

«حکم که صادر شد، باید اجرا بشه، اگه بترسی، تاخیر کنی، یا جا بزنی، حکم خودت صادر می‌شه ...». ماهیت پول خرید و فروش است. آنانی که میان پول و معامله زندگی می‌کنند، عاقبت به صدور حکم یکدیگر می‌رسند. رضا معروفی خود صاحب حکم است، اما آن را اجرا هم می‌کند. او سهند را امان می‌دهد، به خانه می‌آورد و برای گرفتاری اش چاره‌ای می‌یابد. محسن و فروزنده(لیلا حاتمی) هر دو جوانند و عاشق؛ محسن اما خون و اسلحه و پول را انتخاب می‌کند. حتی در مقابل فروزنده حکم صادر می‌شود.


یادداشت کارگردان

 «بیست و پنجمین فیلم، بیش از چهار دهه، حکم، یکی است. این فیلم هم گوشه‌ای از همان فیلم هاست که در تاریکی مانده و نشان داده نشده.

 همه جای زندگی «حکم» هست، از عاشقانه‌ها تا مرگ، از هوای خوب عشق تا زخم. یک رضا در فیلم «حکم» هست که آقای انتظامی آن را بازیش می‌کند. این رضا عقیده دارد، انسان یک سرمایه بزرگ دارد که این سرمایه میزان شهامت او در مرگ خواهی است، به وقت تحقیر و توهین می‌توانی در این جهان نباشی. «مرگ» انسان را کامل می‌کند.

 فیلم «حکم» زندگی را احمد رضا احمدی گفت این حلقه آخر ماست. ما این آخرین‌ها را، «حکم» را به آپارات گذاشته ایم، نمایش‌های آخر است.

 اما من برای نمایش آخر به آپارات نمی‌روم، به احمدرضا گفتم، زود است، تا ببینیم حکم چیست.»

............................................................................
نقد فیلم حکم
 فیلم حکم تازه ترین و بیست و پنحمین ساخته مسعود کیمیایی است که با مجموعه ای از بازیگران سرشناس از جمله عزت الله انتظامی، خسرو شکیبایی، بهرام رادان و لیلا حاتمی چندی است در سینماهای ایران به روی پرده رفته است. لیلا حاتمی (فروزنده)، بهرام رادان(سهند) و پولاد کیمیایی(محسن) سه جوان دانشجوی شهرستانی اند که به سرخوردگی رسیده اند. اینک آنها با انگیزه های متفاوت به دنیای گانگستر ها و قتل و جنایت قدم می گذارند و آینده تلخ و تراژیکی را برای خود رقم می زنند. حکم با سکانس پرهیجان و نفس گیر هجوم این سه جوان به منزل ویلایی مهندس حمید کاظم شروع می شود. مهاجمان که نقاب سیاهی به چهره زده اند پس از ورود به خانه و به گروگان گرفتن مهندس و همسر او به تدریج نقاب از صورت برداشته و هویت خود را بر آنها برملا می کنند. فروزنده منشی سابق مهندس بوده و چند بار از او باردار و سپس مجبور به سقط جنین شده است. اکنون معشوق دوران دانشجویی اش(محسن) فروزنده را به آنجا کشانده تا انتقام او را از مهندس زنباره بگیرند. آنها قصد دارند پس از تنبیه مهندس و برداشتن اسناد و پول و جواهرات او از مرز خارج شوند. اما محسن به آنها خیانت کرده و پس از برداشتن پول ها و جواهرات به دار و دسته تبهکاران پیوسته و به آدمکشی حرفه ای تبدیل می شود. مسعود کیمیایی در تازه ترین فیلم خود به شدت معاصر است . آدمها علیرغم ظاهر خود رنگ و نشانی از امروز دارند و با اینکه نگاهشان به گذشته حسرت بار و پردریغ است، گذشته ای که همیشه با آنهاست و هیچگاه نمی توانند خود را از آن جدا سازند اما در زمان حال نفس می کشند و با ارزش های مادی و مناسبات حاکم بر جامعه درستیزند. در حکم، آدمها در تمام لحظه ها دارند خود را افشا می کنند. آنها گذشته تلخ و اندوهباری داشته اند و آنارشیسمی که در رفتارشان دیده می شود و تلخی، عصبیت و خشونتشان ریشه در گذشته شان دارد. حکم فیلمی است که به طور آشکار گرایش به "فیلم نوار" دارد. این را از همان تیتراژ شروع فیلم می توان دریافت که به شکل گرافیکی با ترکیبی از سایه یک گانگستر و پوسترهای فیلم های مشهور نوار و گانگستری ساخته شده است. آنچه بیش از هر چیز از حکم یک فیلم نوار ایرانی می سازد، جبری است که بر زندگی شخصیت های فیلم حاکم است. آنها قربانی این جبر محتوم اند و همین جبر است که آنها را به سمت فاجعه پیش می راند. آنها همانند شخصیت های نوار هیچ کنترلی بر زندگی و آینده خود ندارند و مجبورند که سرنوشت تلخ و دردناک خود را بپذیرند و اگر آن را نخواهند باید به مرگی اندوهبار تن دهند. آنها به دنیا می آیند تا رنج بکشند و یا نومیدانه بمیرند. آنها حتی نمی توانند عاشق باشند چرا که عشقی در کار نیست. فروزنده می گوید "ما عاشق نیستیم، ما معتاد همیم" و یا وقتی که محسن به او می گوید که من عاشق توام در جوابش می گوید: "ای گه بگیرند اون کلمه عشق که از دهن تو درمی آد." محسن در پایان فیلم به استقبال مرگ می رود. او هیچ تلاشی برای گریز از مرگ نمی کند و اجازه می دهد رضا معروفی (عزت الله انتظامی) راحت او را از پا درآورد، چون دیگر انگیزه ای برای ادامه زندگی ندارد. در واقع او به سراغ همان سرمایه بزرگی که رضا معروفی به نقل از صادق هدایت برای سهند می گوید یعنی مرگ و خودکشی می رود. علاوه بر این کیمیایی موفق شده فضای سیاه، تلخ، نومید کننده و خشونت بار فیلم های نوار را به خوبی بازسازی کند. نورپردازی های کنتراست، خصوصا در صحنه های خارجی، قاب های بسته که محصوریت و درماندگی آدمها را منتقل می کند، شهری که زیر چتر شب خوابیده و تبهکاران چون ارواحی سرگردان در آن می لولند، همه عناصری از فیلم نوارند که در فیلم حکم آگاهانه به خدمت گرفته شده اند. ظاهرا کیمیایی ژانر گانگستری را برای بیان بی رحمی، خشونت و فسادی که در بطن جامعه جاری است مناسب یافته و خواسته با قرار دادن شخصیت های داستان در چنین فضایی، بر زوال ارزش های انسانی و سلطه ارزش های مادی و روح شیطانی بر آدمها و جامعه تاکید کند. یکی از ویژگی های مهم فیلم های نوار تقابل خیر و شر در آنهاست. روایت در فیلم حکم نیز بر اساس این تقابل پی ریزی شده است. از سکانس اول فیلم که مهاجمان جوان به روی عنصر شر یعنی مهندس زنباره اسلحه می کشند، این تقابل شکل می گیرد و با مرگ محسن، عنصر خیری که روحش را به شیطان می فروشد و به نمادی از شر تبدیل می شود، خاتمه می یابد. عزت الله انتظامی در نقش رضا معروفی با این حال فیلم کیمیایی برای تبدیل شدن به یک نوار واقعی چیزهایی کم دارد. یکی از آنها و مهمترین آنها رمز و راز است. آدمهای فیلم تا حد زیادی ساده و یک بعدی اند و به دو دسته خوب و بد و سیاه وسفید تقسیم شده اند و پیچیدگی و عمق شخصیت های نوار را ندارند. هیچ جنبه ای در وجود آنها نیست که تماشاگر برای شناختن آن خود را به زحمت بیاندازد. آنها همانگونه اند که حرف می زنند و رفتار می کنند. محسن، لیلا، سهند، رضا معروفی و تک تک گانگسترهای فیلم در برخورد اول خود را به تماشاگر می شناسانند. هیچ رازی در گذشته، حال و آینده آنها نیست که در پایان فیلم تماشاگر لذت کشف آن را دریابد یا اگر هست به شکل غیر دراماتیکی افشا می شود. شخصیت سهند تا میزان زیادی منفعل است و نقش مهمی در شکل گیری داستان و پیشرفت آن ندارد. پیشبرد روایت نیز در جهت گره گشایی نیست چون دراصل گره ای بسته نشده که بخواهد گشوده شود. عنصر دیگری که بیش از هرچیز بیننده را اذیت می کند و بین فیلم کیمیایی و سینمای نوار فاصله می اندازد موسیقی فیلم است که کمترین ارتباط را با فضاها و آدمهای فیلم دارد. جز موسیقی جاز پیتر گان که خیلی خوب بر روی تیتراژ نشسته است و با حال و هوای فیلم کاملا هماهنگی دارد و برخی از ترانه های قدیمی زمینه، خصوصا ترانه "تو ای پری کجایی" قوامی، در بیشتر صحنه ها خصوصا در سکانس های آخر موسیقی کاملا نقش تخریبی دارد. اما علیرغم تمام این کمبودها، حکم همچنان نمونه خوبی از یک فیلم نوار ایرانی است که می توان آن را دوست داشت و به خاطر سپرد. خصوصا به خاطر فیلمبرداری علیرضا زرین دست و بازیگری درخشان عزت الله انتظامی، لیلا حاتمی، خسرو شکیبایی و پولاد کیمیایی که قابلیت های تازه ای از بازیگری در سینمای ایران را ارائه می کنند.


در جلسه نقد و یررسی فیلم حکم چه گذشت

بعد از نمایش فیلم، عزت الله انتظامی ( بازیگر نقش رضا معروفی)،مسعود کیمیایی (کارگردان)، علیرضا زرین دست (مدیر فیلمبرداری)، لیلا حاتمی (بازیگر نقش فروزنده)، پولاد کیمیایی (بازیگر نقش محسن)، رضا یزدانی (خواننده ترانه لاله‌زار) و اسحاق خانزادی (صدابردار) روی صحنه رفتند.

در ابتدای جلسه مسعود کیمیایی با اشاره به سختی ساخت فیلم حکم چه از نظر تهیه و چه از نظر سرمایه گفت : فیلم همانی است که دیدید. ممکن است در ذهن شما سئوالات یا ابهام هایی پیش آمده باشد که در پرسش و پاسخ به آنها جواب خواهم داد. وی همچنین در ارتباط با کار با عزت الله انتظامی گفت : برای اولین بار بود که با انتظامی کار می کردم.

 انتظامی از نسلی است که فاصله زیادی با نسل رادان و پولاد و لیلا حاتمی دارد، چیزی در عرصه بازیگری و نمایش نیست که با او درمیان بگذارید. او راهی طی کرده و از کوچکترین ها تا بزرگترین ها را تجربه کرده است . وی انتطامی را تاریخ نمایش ایران خواند و افزود: از اینکه با او کار کردم خیلی خوشحالم .

کیمیایی درباره موسیقی فیلم گفت : آنچه می‌خواستم نشد و به فیلم‌ام لطمه خورد.

پولاد کیمیایی درباره حضور در فیلم چنین گفت : کوچکترین عضو این فیلم بودم و از استاد انتظامی و خانم حاتمی خیلی چیزها یاد گرفتم.

جواد طوسی، منتقد و همراه همیشگی کیمیایی حکم را اتفاق فرخنده ای در کارنامه کیمیایی خواند و گفت: حالا با وجود حکم می‌توانم تمام سازهای مخالف را به جان بخرم.حکم از جنس سینماست . فیلمی به شدت اجتماعی و تصویر کنایه آمیز کیمیایی نسبت به جامعه است .

بعد از صحبت های جواد طوسی حضار سئوال های خود را مطرح کردند. کیمیایی در پاسخ به سئوالی با این عنوان که پولاد که این‌قدر بازیگر خوبی است چرا در فیلم های قبلی خوب نبود؟گفت:خانم حاتمی ، پولاد و دیگر بازیگرها هر چقدر کمتر در اماکن عمومی حرف می زنند در جلوی دوربین بازیگرتر هستند. به این دلیل که یاد گرفته اند چطور شخصیت خود را جلوی دوربین فراموش کنند.پولاد 6 ساله بود که از مملکت خارج شد و دوباره 4 سال رفت و آمد. هنوز خودش آن‌قدر استوار نبود تا این‌که در 25 سالگی توانست خودش و کاراکتری که بازی می کند را از هم جدا کند . پولاد خودش به این‌جا رسیده که می‌تواند از چشم‌هایش در ایفای نقش به خوبی استفاده کند. من نمی‌توانم از او تعریف کنم .... ولی خوب بازی کرد.

کیمیایی در پاسخ به شخصی که از او خواست کمی راجع به سربازهای جمعه صحبت کند گفت : سربازهای جمعه را خیلی دوست دارم و آن‌را جزو 5 کار برترم می‌دانم .... شاید روزی برسد که نسخه خوب و بدون خط‌خوردگی آن را ببینیم.... .

کیمیایی در پاسخ به مطلبی با این عنوان که " دیالوگ‌های حکم مثل فیلم های قبلی کیمیایی ما را به شخصیت اصلی فیلم نزدیک نمی کند" گفت: ترسیم انسان‌ها خیلی تغییر کرده، دختر 16 ساله قبلا وقتی به او تجاوز می شد خودش را می کشت اما دختر امروز تفنگ برمی‌دارد ... آن‌قدر روابط تغییر کرده که دیالوگ نمی‌تواند جوابگو باشد. وی ادامه داد : یک فیلم یا دو فیلم ساختن یک فعل هنرمندانه است، اما در دو دوره مختلف بودن و فیلم‌ساختن مهم است.

در حاشیه:
- بهرام رادان، خسرو شکیبایی و مریلا زارعی از بازیگران اصلی فیلم در جلسه حضور نداشتند.
- لیلا حاتمی از مراسم بزرگداشت پدرش – علی حاتمی – که در سینما فرهنگ برگزار شده بود به فرهنگسرای نیاوان آمد.
- از افراد سرشناس حاضر در جلسه می توان به محمود دولت آبادی، محمود عزیزی، علی مصفا، لادن طباطبایی، مجید انتظامی، علیرضا خمسه، زهرا حاتمی، سعید تهرانی، علیرضا امینی و سعید پیردوست اشاره کرد.
- شنیدن خبر فوت منوچهر نوذری سالن را برای مدتی در بهت و حسرت فرو برد.
- خانزادی در واکنش به اعتراض تماشاگران به ورود بوم صدابرداری در دو صحنه از فیلم گفت : از تمام نکات خوب صدابرداری فقط همین ایراد ها را دیدید.
- جمعیت زیادی در سالن حضور داشت که حتی تا 15 دقیقه بعد از شروع فیلم هم هنوز افرادی وارد سالن می شدند. عده بسیاری ایستاده در مراسم شرکت کردند.
- انتظامی در پاسخ به این سوال که چرا در جلسات نقد و بررسی فیلم ها شرکت نمی کند گفت : چون من را دعوت نمی کنند!
- کیمیایی که گویا از حذف برخی سکانس های فیلم سربازهای جمعه در زمان اکران ناراحت بود آرزو کرد روزی این فیلم را به صورت کامل اکران کند.
- در پایان مراسم به عوامل فیلم از طرف آموزشگاه فرهنگ و هنر لوح تقدیر اهدا شد.
............................................................................

رها ماهرو : نظرات و انتقادات خودتان را نسبت به فیلم حکیم ساخته مسعود کمیایی برای وبسایت رها ماهرو بفرستید .